Merkez Bankası Rezervi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının 1 Mayıs 2002 tarih ve 2022-38 sayılı basın bültenine göre, Merkez Bankasının toplam Net Uluslararası Rezervleri 6 milyar 659 milyon ABD doları seviyesindeydi. Bu dönemde sadece IMF kurumuna olan borç 10 milyar 283 milyon ABD doları seviyesindedir. Yani o dönemde merkez bankasının tüm net döviz rezervi, sadece IMF kurumuna olan borcun %64,7’sini ancak karşılamaktadır. Ülkemizde bir ara 130 milyar doların üzerine çıkan merkez bankasının rezervleri, 2013 yılındaki gezi olayları sonrasında gerilemeye başlamış, 2018 yılındaki kur atakları ile altın dahil yaklaşık 90 milyar dolar seviyesine kadar gerilemiştir. Bunun yanında, döviz rezervinin yapısı da zamanla amerikan doları ile amerikan tahvillerinden altına doğru kaymıştır. Son yıllarda Rusya da aynı şekilde dolar rezervlerini azaltarak, bir kısmını Euro bir kısmını da altına dönüştürmüştür.
Swap Anlaşmaları Rezerve Dahil mi?
2021 yılı temmuz ayı itibariyle döviz rezervi yaklaşık 64 milyar dolar ve/veya döviz; 42 milyar doları da altın olmak üzere, toplamda merkez bankasının rezervleri 106 milyar dolar seviyesine gelmiştir. Bunun yanında, swap anlaşmalarının rezerv sayılıp sayılmayacağı noktasında farklı görüşler bulunmaktadır. Ancak, merkez bankasındaki rezervleri hazinenin parası olmadığı ve belli bir zaman diliminde ülkenin ödeme kabiliyetini artırıcı etkisi olduğu için swap anlaşmaları ile IMF çekme hakları da, (SDR) bu ödeme kabiliyetini artırıcı etkisi nedeniyle rezerve ilave edilmesi gerekir.
Brüt ve net rezerv ayrımına gelince, özellikle … ayarını fazla kaçıran bazı siyasi ekonomistler, son dönemlerde brüt ve net döviz rezervine kendince yeni tanımlamalar getirmektedir. Neredeyse mevduat bankalarının merkez bankasında tutmak zorunda olduğu dövizleri de rezervlerden çıkarma veya onları rezervden saymama eğilimindeler. Oysa merkez bankasının döviz rezervlerinin büyük bir kısmını, zaten bankaların merkez bankasında tutmak zorunda olduğu dövizlerden oluşur. Kaldı ki; değil yıllar, yüzyıla yakın bir süredir rezervler bu şekilde hesaplanmaktadır. Ayrıca, merkez bankası rezervlerini bazılarının ima ettiği gibi hazinenin parası olarak görmemek gerekir.
Merkez bankasının 2002 yılında her şey dahil hesaplanan Net Uluslararası Rezervleri 6 milyar 659 milyon ABD dolar seviyesindedir. (Kaynak: Merkez Bankasının 2002 tarihli ve 2022-38 sayılı basın açıklaması)
Bir ekonomik analiz yapılırken elde edilen veriler veya işlenen veriler, kısmi veya genel olarak analize dahil edilebilir. Öte yandan, bu verilerin nasıl elde edildiği veya toplandığı da çok önemlidir. Dolayısıyla bu araştırmalar yapılırken, araştırma teknikleri ile bilimsel araştırma yöntemlerine riayet etmek gerekir. Araştırma yapılırken araştırma yöntem ve evreni doğru tespit edilmezse ve/veya yapılan analizler, algılar/siyasi görüşler veya ideolojiler dolayısıyla manipüle edilirse, ortaya çıkan sonuçlar doğru olmayacak; aksine yanıltıcı olacaktır.
