Rüşvet Suçu ve Cezası (TCK 252. Madde)
Rüşvet suçu, çok failli bir suç tipi olarak tanımlanmıştır. Rüşvet suçunun unsurlarının gerçekleşebilmesi için ilgililere sağlanan menfaatin kişinin yaptığı kamu görevinin gereklerine aykırı olması gerekmez. Dolayısıyla rüşvet suçunun oluşabilmesi için görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması ve/veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla menfaat sağlanması ve bunun için anlaşma yeterli olarak görülmüştür.
Görevin gereklerine uygun şekilde hareket etmek suretiyle herhangi bir menfaat temin etme suçu da rüşvet suçunu oluşturacaktır. Söz konusu duruma uygulama da “basit rüşvet suçu” denilmektedir.
Kişilerin haklı bir işinin gereği gibi veya hiç veyahut vaktinde yapılmayacağı endişesiyle kamu görevlisine menfaat temin etmiş olması hallerinde bu durum veren kişi açısından rüşvet değil, icbar suretiyle irtikap suçunu oluşturacaktır. İcbar suretiyle irtikap suçu ile ilgili olarak ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Haklı bir işin görülmesinden sonra ilgili kişilerden herhangi bir yarar sağlanması durumunda da “görevi kötüye kullanma suçu” oluşacaktır. Görevi kötüye kullanma suçu ile ilgili olarak ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Rüşvet Suçu ve Cezası (Veren Açısından)
“(1) Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, bir kamu görevlisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kişi, dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, bir kamu görevlisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan veya veren kişi, 4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır.
Rüşvet Suçu ve Cezası (Alanlar Açısından)
“(2) Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, kendisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kamu görevlisi de birinci fıkrada belirtilen ceza ile cezalandırılır.”
Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, kendisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kamu görevlisi de 4 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacaktır.
Rüşvet Suçunda Anlaşmaya Varılması Durumu
“(3)Rüşvet konusunda anlaşmaya varılması halinde, suç tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.”
Rüşvet konusunda anlaşmaya varılması halinde, suç tamamlanmış gibi ceza verilecektir.
Rüşvet Suçuna Teşebbüs Durumu
“(4) Kamu görevlisinin rüşvet talebinde bulunması ve fakat bunun kişi tarafından kabul edilmemesi ya da kişinin kamu görevlisine menfaat temini konusunda teklif veya vaatte bulunması ve fakat bunun kamu görevlisi tarafından kabul edilmemesi hâllerinde fail hakkında, birinci ve ikinci fıkra hükümlerine göre verilecek ceza yarı oranında indirilir.”
Yargıtay uygulamasında rüşvet suçunda anlaşma yoksa bir taraf anlaşmış gibi hareket ederse, (rüşvet veren kişinin anlaşmış gibi yapıp polise gitmesi ve paraların seri numaralarının alınıp verilme anında baskın yapılması gibi durumlar) rüşvet almaya çalışan taraf rüşvet suçundan değil, TCK’nın 35’inci maddesine göre suça teşebbüs suçundan cezalandırılacaktır.
Rüşvet Suçuna İştirak ve Aracılık Edenlerin Durumu
“(5) Rüşvet teklif veya talebinin karşı tarafa iletilmesi, rüşvet anlaşmasının sağlanması veya rüşvetin temini hususlarında aracılık eden kişi, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, müşterek fail olarak cezalandırılır.”
Rüşvet teklif edilmesi veya rüşvet talebinin karşı tarafa iletilmesi ile rüşvet anlaşmasının sağlanması veya rüşvetin temini hususlarında aracılık eden kişi, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, müşterek fail olarak cezalandırılacaktır.
Rüşvet Suçundan Dolaylı Menfaat Sağlayan Kişilerin Durumu
“(6) Rüşvet ilişkisinde dolaylı olarak kendisine menfaat sağlanan üçüncü kişi veya tüzel kişinin menfaati kabul eden yetkilisi, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, müşterek fail olarak cezalandırılır.”
Rüşvet ilişkisinde dolaylı olarak kendisine menfaat sağlanan üçüncü kişi veya tüzel kişinin menfaati kabul eden yetkilileri, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, müşterek fail olarak cezalandırılacaktır.
Rüşvet Suçu ve Cezasının Nitelikli Hali
“(7) Rüşvet alan veya talebinde bulunan ya da bu konuda anlaşmaya varan kişinin; yargı görevi yapan, hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması halinde, verilecek ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.”
Rüşvet alan veya rüşvet talebinde bulunan ya da bu konuda anlaşmaya varan kişinin; yargı görevi yapanlar, hakemler, bilirkişiler, noter veya yeminli mali müşavirler olmaları hallerinde, verilecek ceza üçte birden yarısına kadar artırılacaktır.
Rüşvet Suçunun Uygulanacağı Diğer Durumlar
“(8) Bu madde hükümleri;
a) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,
b) Kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler,
c) Kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının bünyesinde faaliyet icra eden vakıflar,
d) Kamu yararına çalışan dernekler,
e) Kooperatifler,
f) Halka açık anonim şirketler, adına hareket eden kişilere, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın, görevlerinin ifasıyla ilgili bir işin yapılması veya yapılmaması amacıyla doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, menfaat temin, teklif veya vaat edilmesi; bu kişiler tarafından talep veya kabul edilmesi; bunlara aracılık edilmesi; bu ilişki dolayısıyla bir başkasına menfaat temin edilmesi halinde de uygulanır.”
Rüşvet Suçunun Uluslararası Uygulaması
“(9) Bu madde hükümleri;
a) Yabancı bir devlette seçilmiş veya atanmış olan kamu görevlilerine,
b) Uluslararası veya uluslarüstü mahkemelerde ya da yabancı devlet mahkemelerinde görev yapan hâkimlere, jüri üyelerine veya diğer görevlilere,
c) Uluslararası veya uluslarüstü parlamento üyelerine,
d) Kamu kurumu ya da kamu işletmeleri de dahil olmak üzere, yabancı bir ülke için kamusal bir faaliyet yürüten kişilere,
e) Bir hukuki uyuşmazlığın çözümü amacıyla başvurulan tahkim usulü çerçevesinde görevlendirilen vatandaş veya yabancı hakemlere,
f) Uluslararası bir anlaşmaya dayalı olarak kurulan uluslararası veya uluslarüstü örgütlerin görevlilerine veya temsilcilerine, görevlerinin ifasıyla ilgili bir işin yapılması veya yapılmaması ya da uluslararası ticari işlemler nedeniyle bir işin veya haksız bir yararın elde edilmesi yahut muhafazası amacıyla; doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, menfaat temin, teklif veya vaat edilmesi ya da bunlar tarafından talep veya kabul edilmesi halinde de uygulanır.
Rüşvet suçunun, TCK’nın 252’inci maddesinin 9. Fıkrası kapsamında işlenmesi halinde, ilgili kişiler aynı Kanunun 254’üncü maddesine göre etkin pişmanlıktan yararlanamayacaktır. Rüşvet suçu, TCK’nın 252’nci maddesinin 9. Fıkrasına istinaden işlendiği durumlarda, rüşvet teklif edildiğinde karşı taraf kabul etmese bile rüşvet suçunun unsurları oluşacaktır.
Rüşvet Suçunun Yurt Dışında Yabancı Tarafından İşlenmesi Durumu
“(10) Dokuzuncu fıkra kapsamına giren rüşvet suçunun yurt dışında yabancı tarafından işlenmekle birlikte;
a) Türkiye’nin,
b) Türkiye’deki bir kamu kurumunun,
c) Türk kanunlarına göre kurulmuş bir özel hukuk tüzel kişisinin,
d) Türk vatandaşının, tarafı olduğu bir uyuşmazlık ya da bu kurum veya kişilerle ilgili bir işlemin yapılması veya yapılmaması için işlenmesi halinde, rüşvet veren, teklif veya vaat eden; rüşvet alan, talep eden, teklif veya vaadini kabul eden; bunlara aracılık eden; rüşvet ilişkisi dolayısıyla kendisine menfaat temin edilen kişiler hakkında, Türkiye’de bulundukları takdirde, resen soruşturma ve kovuşturma yapılır.”
Rüşvet Suçu Nasıl Soruşturulur?
Rüşvet suçunun işlendiği durumlarda, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanunu’nun 17’nci maddesine göre, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkındaki Kanuna göre soruşturma izni gerekmeyecek ve rüşvet suçunu işleyenler hakkında Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanunu’nun 18 ve 19. maddelerine göre Cumhuriyet Başsavcılıklarınca re’sen soruşturma yürütülecektir.
Rüşvet Suçu İşleyenler Hakkında Hangi Soruşturmalar Yapılır?
Rüşvet suçunu işleyenler hakkında, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanunu’nun 17’nci maddesi kapsamında ceza soruşturması, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre de disiplin soruşturmaları yapılacaktır.
Rüşvet Suçunu İşleyenler Hakkında Hangi Raporlar Yazılır?
Rüşvet suçunu işleyenler hakkında, Soruşturma Raporu ile Disiplin Soruşturması Raporu olmak üzere iki rapor düzenlenecektir.
Rüşvet Suçunda Cezaları Kim Verir?
Rüşvet suçunun cezası TCK ve 3628 sayılı Kanun kapsamında Cumhuriyet savcılığınca düzenlenecek iddianameler karşılığında mahkemeler verecektir. Rüşvet suçu nedeniyle devlet memurluğundan çıkarılma cezasını ise memurun bağlı olduğu Yüksek Disiplin Kurulu karar verir.
Rüşvet Suçunu İşleyenler Hakkında Hangi Disiplin Cezası Verilir?
Rüşvet suçunu işleyenler hakkında, genelde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125/E-g bendindeki “Memurluk Sıfatı İle Bağdaşmayacak Nitelik ve Derecede Yüz Kızartıcı ve Utanç Verici Hareketlerde Bulunmak” fiilinden, bir daha atanmamak üzere memuriyetten çıkarılma cezası verilir.
Rüşvet Suçu ve Cezasında Etkin Pişmanlık Durumları (TCK 254.Madde)
Rüşvet alan kişinin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, rüşvet konusu şeyi soruşturmaya yetkili makamlara aynen teslim etmesi halinde, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. Rüşvet alma konusunda başkasıyla anlaşan kamu görevlisinin durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce durumu yetkili makamlara haber vermesi halinde de hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz.
Rüşvet veren veya bu konuda kamu görevlisiyle anlaşmaya varan kişinin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar etmesi halinde, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz.
Rüşvet Suçunda Tüzel Kişiler İçin Uygulanan Güvenlik Tedbirleri (TCK 253.Madde)
Rüşvet suçunun işlenmesi suretiyle yararına haksız menfaat sağlanan tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. Zimmet suçu ile ilgili ayrıntılı bilgiye buradan ulaşılabilir.
Kaynak: 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
