Tarhiyat Öncesi Uzlaşma
Tarhiyat öncesi uzlaşma, Hazine ve Maliye Bakanlığının vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek vergiler ile bunlara ilişkin kesilecek vergi ziyaı cezaları ile 2023 yılından itibaren 15.000-TL‘yi (2024 yılı için 23.000-TL) aşan usulsüzlük ile özel usulsüzlük cezalarını için tarhiyat öncesi uzlaşma talep edilebilir. (359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilecek vergi ve kesilecek ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilecek ceza hariç)
Tarhiyat öncesi uzlaşmalardan yararlanamayan 15000-TL’nin (2024 yılı için 23.000-TL) altında kalan usulsüzlük cezaları için ise aynı Kanunun 376. maddesinden indirim müessesesi %50 artırımlı, yani %75 olarak uygulanır. Böylece uzlaşmalarda usulsüzlük cezalarında bütün mükelleflere yapılan %75’lik indirim, usulsüzlük cezalarında uzlaşmadan yararlanamayan 15000-TL’nin altındaki tutarlar içinde % 75 indirime eşit seviyede uygulanmış olur.
Tarhiyattan önce uzlaşmaya varılması halinde tutanakla tespit edilen bu husus hakkında dava açılamaz ve hiçbir mercie şikayette bulunulamaz. Uzlaşılan vergi miktarı üzerinden, bu Kanunun 112. maddesine göre gecikme faizi hesaplanacaktır. Tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma müzakeresinde uzlaşmaya varılamamış olması halinde, mükellefler veya ceza muhatabı olanlar verginin tarhından ve cezanın kesilmesinden sonra tarhiyat sonrası uzlaşma talep edemeyeceklerdir.
Tarhiyat öncesi uzlaşma idari çözüm yolu olup aynı zamanda mükelleflerin kanuni bir hakkıdır. Tarhiyat öncesi uzlaşma ile tarhiyat sonrası uzlaşma arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır.
Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı
Vergi inceleme yetkisine haiz kişilerce yapılabilecek vergi incelemelerine dayanarak tarh edilecek ve Bakanlık vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu bütün vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin olarak kesilecek vergi ziyaı cezaları ile belli bir tutarı aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için tarhiyat öncesi uzlaşma talep edilebilir. (2023 yılından itibaren 15000-TL’yi aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları)
Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Hangi Sürede Talep Edilmeli
Tarhiyat öncesi uzlaşma, incelemeyle ilgili son tutanağın düzenlenmesine kadar geçen süre içerisinde her zaman yapılabilir. Tarhiyat öncesi uzlaşmada uzlaşma günü, uzlaşma gününden en az 15 gün öncesinde mükellefe bildirilmelidir.
Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Sağlanamaması Durumu
Uzlaşmanın vaki olmaması veya uzlaşmanın temin edilememesi halinde, yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz. Uzlaşmanın vaki olmadığına dair tutanağa idarenin nihai teklifi yazılır. Mükellef dava açma süresinin sonuna kadar teklif edilen vergi ve cezayı kabul ettiğini yazılı olarak bildirirse, bu takdirde uzlaşma sağlanmış sayılır. Mükellef, uzlaşma görüşmelerinde, bağlı olduğu meslek odasından bir temsilci ve 3568 sayılı Kanuna göre kurulan meslek odasından bir meslek mensubu bulundurabilir.
Uzlaşma Komisyonlarının Kesinliği
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun ek 6’ncı maddesine göre, uzlaşma komisyonlarının tutacakları uzlaşma tutanakları kesin olup, gereği ilgili vergi dairelerince derhal yerine getirilmelidir. Mükellef veya adına ceza kesilen kişi veya kurum, üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açamaz ve hiçbir mercie şikayette bulunamaz.
Uzlaşmaya Dava Açma
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun ek 7’nci maddesine göre, süresinde uzlaşma talebinde bulunan mükellef veya ceza muhatabı uzlaşma talep ettiği vergi veya ceza için, ancak uzlaşma vaki olmadığı takdirde dava açma yoluna gidebilir. Uzlaşma sağlanırsa hiçbir şekilde dava açılamaz. (Vazgeçme hükümleri saklıdır)
Mükellef veya ceza muhatabı aynı vergi veya ceza için uzlaşma talebinden önce dava açmışsa dava, uzlaşma işleminin sonuca bağlanmasından önce vergi mahkemelerince incelenmez; herhangi bir sebeple incelenir ve karara bağlanırsa bu karar hükümsüz sayılır.
Uzlaşmanın vaki olması halinde mükellef, üzerinde uzlaşılan vergi ve cezaya (bunlardan birisi üzerinde uzlaşılmış olsa dahi her ikisine) adına sadece ceza kesilmiş bulunan, üzerinde uzlaşılan işbu cezaya karşı dava açamaz. Ancak, VUK’un 116, 117 ve 118. maddelerine göre vergi hatalarında uzlaşma ve kesinleşme olsa da bunlar sonradan düzeltilebilir. Eğer bu hatalar mahkeme kararına dayanıyorsa bunların düzeltilebilmesi için yine mahkeme kararı gerekir.
Uzlaşmanın vaki olmaması halinde mükellef veya ceza muhatabı; tarh edilen vergiye veya kesilen cezaya, uzlaşmanın vaki olmadığına dair tutanağın kendisine tebliğinden itibaren genel hükümler dairesinde ve yetkili vergi mahkemesi nezdinde dava açabilir. Bu takdirde, dava açma müddeti bitmiş veya 15 günden az kalmış ise bu müddet tutanağın tebliği tarihinden itibaren 15 gün olarak uzar. Uzlaşmanın vaki olmaması halinde, yukarıdaki ikinci fıkra uyarınca durdurulmuş olan davanın görülmesine, keyfiyetin vergi dairesince işarı üzerine vergi mahkemesinde devam olunur. (Vergi dairesinin ilgili mahkemeye haber vermesiyle)
Uzlaşma Durumunda Ödemeler Nasıl Yapılır?
213 sayılı Vergi Usul Kanununun ek 8’nci maddesine göre, uzlaşma konusu yapılan vergi ve cezalar;
- Uzlaşma vaki olduğu takdirde, uzlaşma tutanağı vergi ve cezaların ödeme zamanlarından önce ilgiliye tebliğ edilmişse kanuni ödeme zamanlarında; ödeme zamanları kısmen veya tamamen geçtikten sonra tebliğ edilmişse ödeme süreleri geçmiş olanlar, uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde;
- Uzlaşma vaki olmadığı takdirde, bu Kanunun 112 ve 368 inci maddeleri hükümleri ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 27 nci maddesinin 8 numaralı bendi hükmü dairesinde;
ödenir. (özellikli durumları içerir)
Uzlaşma Talep Edenler VUK 376’dan Yaralanabilir mi?
Haklarında 376’ncı maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi hükümleri uygulanan vergi ve cezalar için uzlaşma hükümleri uygulanamayacaktır. V.U.K’un uzlaşma bölümü uyarınca üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalar hakkında da mezkur Kanunun 376’ncı maddesinde bulunan indirim uygulanmayacaktır.
Kaynak; 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
