Yapılandırma ve Matrah Artırımı Nedir?
Yapılandırma ve Matrah Artırımı Nedir? Vergi kaybına yol açan hukuki nedenlerin en önemlilerinden biride halk arasında “vergi affı” olarak bilinen vergiyle ilgili “yapılandırma” ve “matrah artırımı” kanunlarıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar verebileceği Anayasa’da hüküm altına alınmıştır. Bunun yanında, genel af halinde kamu davasının düşeceği, hükmolunan cezaların bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkacağı ceza kanununda hüküm altına alınmıştır.
Af kurumunun genel esasları, anayasa ile belirlenmiş olup bu manada ceza hukuku açısından da belli şartlara göre af çıkarabileceği hüküm altına alınmıştır. Anayasaya aykırı olmamak şartıyla vergi kanunları açısından da af ve benzeri uygulamalar gerekli şartlar sağlanarak çıkartılabilecektir. Af, bir suç işleyen kimsenin takibi ve cezalandırılması suretiyle toplumsal kuvvete taalluk eden hakkın kullanılmasından adalet ve genel menfaat düşüncesiyle tamamen veya kısmen vazgeçilmesi olarak tanımlanmıştır.
Son Yıllarda Çıkarılan Yapılandırma ve Matrah Artırım Kanunları Nelerdir?
Türkiye’de 2010 yılından sonra çıkarılan yapılandırma Kanunları: 13.02.2011 yılında çıkarılan 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun; 11.09.2014 tarihinde yayımlanan 6552 sayılı İş Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun; 19.08.2016 tarihli ve 6736 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun; 27.05.2017 tarihinde yayımlanan 7020 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Bazı Kanunlarda ve Bir Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ve 18.05.2018 tarihinde yayımlanan 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun’dur.
Yapılandırma ve Matrah Artırım Kanunlarının Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Sık tekrarlanan yapılandırma ve matrah artırım kanunları, uzun dönemde vergi bilincini aşındırarak mükelleflerin vergisel yükümlülüklerine yerine getirmede isteksiz davranmasına yol açmaktadır. Bunun sonucunda, sürekli yapılandırma ve matrah artırım kanunun çıkarılması nedeniyle, mükellefler mevcut vergi borçları ile vergi dairelerinin tahsiline yetkili olduğu idari para cezalarını ödememekte ve nasılsa çıkartılacak kanunlardan kurtulurum düşüncesiyle, vergi kaybına yol açan başta vergi kaçakçılığı olmak üzere matrahını aşındıracak veya azaltacak bütün kanun dışı yollara başvurmaktadırlar.
Sürekli yapılan yapılandırma ve matrah artırım kanunları nedeniyle vergi bilincinin en önemli bileşeni olan mükelleflerin vergi verme veya vergi ödeme alışkanlıklarının erozyona uğraması nedeniyle, hükümetlerin cari yılda elde etmeyi amaçladığı vergi gelirleri de düşmekte ve bu suretle ortaya çıkan bütçe açıkları da yapılandırma ve matrah artırım beklentisini artırmaktadır. Bu manada artan bütçe açıkları da bütçe açığını kapatmak isteyen hükümetleri yeni bir yapılandırma ve matrah artırımına mecbur etmektedir.
Yapılandırma ve matrah artırım Kanunları, vergi bilincini aşındırmak suretiyle, uzun dönemde mükelleflerde devlet otoritesini tanımama/umursamama gibi devletle halk arasındaki kurulmuş olan devlet-vatandaş ilişkisini erozyona uğratmakta ve telafisi imkânsız zararlara neden olmaktadır. Bunun sonucunda ortaya çıkan sonuç ise kuralsız/düzensiz bir vergi yapısıyla birlikte, kuralları tanımayan bir toplum yapısı ve kuralların istisna olduğu, kuralsızlığın ise olağan hale geldiği yıpranmış ve amaçsız bir toplum hali olarak görülebilir.
Yapılandırma ve Matrah Artırım Kanunlarının Mükelleflere Yansıyan Olumlu Yönleri Nelerdir?
Yapılandırma kanunları mükelleflerin takibe alınmış ve birikmiş boçlarını taksitlendirerek onlara bir nevi ekonomik olarak nefes alma ve kolay ödeme avantajı sağlayarak takipten kurtulma imkanı vermektedir. Matrah artırım kanunları da mükelleflerin belli bazı yıllarla alakalı olarak matrah artırımı yaparak, o yıllarla ilgili olarak vergi incelemesinden kurtarma ve incelenme baskısı olmaksızın ticari faaliyetini daha rahat sürdürme imkanı vermektedir.
Yapılandırma ve Matrah Artırım Kanunlarının İdareye Yansıyan Olumlu Yönleri Nelerdir?
Takibe alınan borçların yapılandırılması neticesinde, takip işlemlerini yapan vergi dairelerinin takip servislerinde iş yükü olarak rahatlama sağlanır. Bunun yanında, borç yapılandırması her ne kadar bir tahsilat girdisi sağlasa da bu zaten devletin daha önce tahakkuk eden alacağı olduğu için idareye ekstradan bir nakit akışı sağlamayacaktır.
Matrah artırım kanunlarında ise yapılandırmadaki gibi daha önce bir tahahkuk olmadığı için idarenin kasasına ekstradan giren bir tahsilat olacaktır. Ancak, daha önce yapılan matrah artırım kanunlarında da görüleceği üzere, matrah artırımından sağlanan bir defalık tahsilat, o yılkı vergi gelirleri için çok önemsiz denecek kadar ufak bir tahsilat girdisi sağlamaktadır. Dolayısıyla yapılacak matrah artırım kanunlarından da bilinenin aksine fazla bir ek tahsilat girdisi sağlanamamaktadır.
