Memurların hak ve yükümlülükleri

Memurların hak ve yükümlülükleri, genel anlamıyla 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda açıklanmıştır.

Memurların hak ve yükümlülükleri

Memurların hak ve yükümlülükleri genel olarak başlıklar halinde aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmış olup, memurların hak ve yükümlülükleri memur için hem bir hak hem de bir yükümlülüktür. Dolasıyla memurların hak ve yükümlülükleri iç içe girmiş olup, memurların hak ve yükümlülükleri birbirinde ayrılmaz unsurlardır.

Tarafsızlık ve Devlete Bağlılık

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 7’nci maddesine göre, devlet memurları siyasi partiye üye olamazlar, herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamazlar; görevlerini yerine getirirlerken dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi ayırım yapamazlar; hiçbir şekilde siyasi ve ideolojik amaçlı beyanda ve eylemde bulunamazlar ve bu eylemlere katılamazlar.

Kişisel Sorumluluk ve Zarar

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 12’nci maddesine göre, devlet memurları, görevlerini dikkat ve itina ile yerine getirmek ve kendilerine teslim edilen Devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Devlet memurunun kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizliği sonucu idare zarara uğratılmışsa, bu zararın ilgili memur tarafından rayiç bedeli üzerinden ödenmesi esastır.

Mal Bildirimi Verilmesi

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 14’üncü maddesine göre, devlet memurları, kendileriyle, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, özel kanunda (3628 sayılı Kanun) yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verirler.

Basına Bilgi veya Demeç Verme Yasağı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 15’inci maddesine göre devlet memurları, kamu görevleri hakkında basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç veremezler. Bu konuda gerekli bilgi ancak bakanın yetkili kılacağı görevli illerde valiler veya yetkili kılacağı görevli tarafından verilebilir. Askeri hizmet ile ilgili bilgiler özel kanunların ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin yetkili, kıldığı personel dışın da hiç bir kimse tarafından açıklanamaz.

Resmi Belge, Araç ve Gereçlerin Yetki Verilen Mahaller Dışına Çıkarılmaması ve İadesi

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 16’nci maddesine göre, devlet memurları görevleri ile ilgili resmi belge araç ve gereçleri, yetki verilen mahaller dışına çıkaramazlar, hususi işlerinde kullanamazlar. Devlet memurları görevleri icabı kendilerine teslim edilen resmi belge, araç ve gereçleri görevleri sona erdiği zaman iade etmek zorundadırlar. Bu zorunluluk memurun mirasçılarına da şamildir.

Uygulamayı İsteme Hakkı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 17’nci maddesine göre, devlet memurları, bu kanun ve diğer mevzuata göre tayin ve tespit olunup yürürlükte bulunan hükümlerin kendileri hakkında aynen uygulanmasını istemek hakkına sahiptirler.

Güvenlik

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 18’inci maddesine göre, Kanunlarda yazılı haller dışında devlet memurunun memurluğuna son verilmez, aylık ve başka hakları elinden alınamaz.

Emeklilik

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 19’uncu maddesine göre, devlet memurlarının, özel kanununda yazılı belirli şartlar içinde, emeklilik hakları vardır.

Çekilme

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 20’nci maddesine göre, devlet memurları, bu kanunda belirtilen esaslara (94.Madde) göre memurluktan çekilebilirler.

Müracaat, Şikâyet ve Dava Açma Hakkı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 21’inci maddesine göre, devlet memurları kurumlarıyla ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı müracaat; amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı şikayet ve dava açma hakkına sahiptirler. Müracaat ve şikayetler söz veya yazı ile en yakın amirden başlayarak silsile yolu ile şikayet edilen amirler atlanarak yapılır. Müracaat ve şikayetler incelenerek en kısa zamanda ilgiliye bildirilir. Müracaat ve şikayetlerle ilgili esas ve usuller Cumhurbaşkanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.

Sendika Kurma

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 22’nci maddesine göre, Devlet memurları, Anayasada ve özel kanununda belirtilen hükümler uyarınca sendikalar ve üst kuruluşlar kurabilir ve bunlara üye olabilirler.

İzin

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 23’üncü maddesine göre, devlet memurları, bu kanunda gösterilen süre ve şartlarla izin hakkına sahiptirler.

Kovuşturma ve Yargılama

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 24’üncü maddesine göre, devlet memurlarının görevleri ile ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması ve haklarında dava açılması özel hükümlere tabidir.

İsnat ve İftiralara Karşı Koruma

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 25’inci maddesine göre, devlet memurları hakkındaki ihbar ve şikâyetler, garaz veya mücerret hakaret için, uydurma bir suç isnadı suretiyle yapıldığı ve soruşturma veya yargılamanın tabi olduğu kanuni işlem sonucunda bu isnat sabit olmadığı takdirde, merkezde bu memurun en büyük amiri, illerde valiler, isnatta bulunanlar hakkında kamu davası açılmasını Cumhuriyet Savcılığından isterler.

Toplu Eylem ve Hareketlerde Bulunma Yasağı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 26’ınci maddesine göre, devlet memurlarının kamu hizmetlerini aksatacak şekilde memurluktan kasıtlı olarak birlikte çekilmeleri veya görevlerine gelmemeleri veya görevlerine gelip de Devlet hizmetlerinin ve işlerinin yavaşlatılması veya aksatılması sonucunu doğuracak eylem ve hareketlerde bulunmaları yasaktır.

Grev Yasağı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 27’inci maddesine göre, devlet memurlarının greve karar vermeleri, grev tertiplemeleri, ilan etmeleri, bu yolda propaganda yapmaları yasaktır. Devlet memurları, herhangi bir greve veya grev teşebbüsüne katılamaz, grevi destekleyemez veya teşvik edemezler.

Ticaret ve Diğer Kazanç Getirici Faaliyetlerde Bulunma Yasağı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 28’inci maddesine göre, memurlar Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç).

Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamazlar. Ticaret, çiftçilik ve benzeri işlerle uğraşan memurlar, memurların hak ve yükümlülükleri bilmelidir.

Bu konuda ayrıntılı bilgiye bu linkten ulaşabilirsiniz.

Hediye Alma, Menfaat Sağlama Yasağı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 29’uncu maddesine göre, devlet memurlarının doğrudan doğruya veya aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri sırasında olmasa dahi menfaat sağlama amacı ile hediye kabul etmeleri veya iş sahiplerinden borç para istemeleri ve almaları yasaktır. Kamu Görevlileri Etik Kurulu, hediye alma yasağının kapsamını belirlemeye ve en az genel müdür veya eşiti seviyedeki üst düzey kamu görevlilerince alınan hediyelerin listesini gerektiğinde her takvim yılı sonunda bu görevlilerden istemeye yetkilidir.

Denetimindeki Teşebbüsten Menfaat Sağlama Yasağı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 30’uncu maddesine göre, devlet memurunun, denetimi altında bulunan veya kendi görevi veya mensup olduğu kurum ile ilgisi olan bir teşebbüsten, doğrudan doğruya veya aracı eliyle her ne ad altında olursa olsun bir menfaat sağlaması yasaktır.

Gizli Bilgileri Açıklama Yasağı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 31’inci maddesine göre, devlet memurlarının kamu hizmetleri ile ilgili gizli bilgileri görevlerinden ayrılmış bile olsalar, yetkili bakanın yazılı izni olmadıkça açıklamaları yasaktır.

Memurların hak ve yükümlülüklerinin hemen hepsi yukarıda açıklanmıştır. Dolayısıyla memurların hak ve yükümlülüklerini bilmeleri elzemdir. Memurların hak ve yükümlülüklerini bilmeyen memurlar, disiplin soruşturmasıyla karşılaşabilir. Bu nedenle her memur asgari olarak yukarıda açıklanan memurların hak ve yükümlülüklerini bilmelidir. Devlet memurlarının çalışma hayatında karşılaşabileceği ceza ve olaylar aşağıdaki gibidir:

Memurların hak ve yükümlülükleri