Memurların mal bildirimi vermesi

3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu 04.05.1990 yılında Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu Kanunun “Amaç” başlıklı 1. maddesinde, rüşvet ve yolsuzluklarla mücadele cümlesinden olarak; bu Kanunda sayılanların mal bildiriminde bulunmalarını, mal bildirimlerin yenilenmesini, mal edinmelerinin denetimiyle, haksız mal edinme veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunma halinde uygulanacak hükümleri, bu Kanunda belirlenen suçlarla bazı suçlardan dolayı kamu görevlileri ve suç ortakları hakkında takip ve muhakeme usulünü düzenlemektir.

Bu makalemizde, mezkûr Kanunun 2’nci maddesinde düzenlenen ve mal bildiriminde bulunma zorunluluğu bulunan kişilerin kim olduğu, mal bildirimlerin konusunun ne olduğu, mal bildirimlerin zamanı, mal bildirimlerin yenilenmesi, mal bildirimlerin verileceği yer ve mal bildirimin gizliliği ve Kanunda bulunan diğer konulara değinilecektir.

Anahtar Kelimeler; 3628, Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, Mal Bildirimlerin Konusu, Mal Bildirimlerinin Zamanı, Mal Bildirimlerin Yenilenmesi, Mal Bildirimlerin Verileceği Yer, Mal Bildirimlerinin Gizliliği

GİRİŞ

Yukarıda açıklandığı üzere, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunun 2. Maddesinde sayılan kişiler, mal bildirimini belirlenen süre ve koşullarda belirlenen kurumlara vermesi gerekmektedir. Ancak, uygulamada Kanun kapsamındaki birçok memur veya ilgili kişi, mal bildiriminin ne olduğunu, hangi koşullarda ve zamanda nerelere verilmesi gerektiğini bilmemektedir. Bu nedenle, ne olduğunu bile bilmedikleri  bir “bildirimin” verilmemesi dolayısıyla memurlar hakkında soruşturmalar açılmakta ve kamu idarelerindeki soruşturmalar sonucunda memurlar disiplin cezaları ile karşı karşıya kalmaktadır.

Soruşturmalar sonucunda alınan verilen cezaları, idari davalara konu edilmekte ve zaten iş yükü yoğun olan mahkemeler gereksiz yere meşgul edilmektedir. Bunun yanında, idari davaların dışında da aynı zamanda 3628 sayılı Kanun kapsamında idarenin suç duyurusu üzerine Cumhuriyet Savcılarının da re’sen (4483 kapsamında ön izin gerekmez) soruşturma açması nedeniyle, adli mahkemelerde gereksiz yere ayrıca meşgul edilmekte ve memurlar sonu olmayan bir sürecin içerisine sürüklenmektedir.

1.GENEL OLARAK MAL BİLDİRİMİ

1.1.Mal Bildiriminin Konusu

3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 5’inci maddesinde mal bildiriminin konusu “Bu Kanun kapsamına giren görevlilerin kendilerine, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait bulunan taşınmaz malları ile görevliye yapılan aylık net ödemenin, ödeme yapılmayan görevlilerin ise, 1 inci derece devlet memurlarına yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla tutarındaki her biri için ayrı olmak üzere, para, hisse senetleri ve tahviller ile altın, mücevher ve diğer taşınır malları, hakları, alacakları ve gelirleriyle bunların kaynakları, borçları ve sebepleri mal bildiriminin konusunu teşkil eder.” denilmiştir.

Yine, Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 8’inci maddesinde, Kanun kapsamında sayılanların kendilerine, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait bulunan aşağıda sayılan taşınır ve taşınmazlar mal bildiriminin konusunu teşkil edecektir.

• Taşınmaz malları (arsa ve yapı kooperatif hisseleri dâhil),
• Kendilerine aylık ödenenler, net aylık tutarının beş katından; aylık ödenmeyenler ise Genel İdare Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen net aylığın beş katından fazla değer ve tutarındaki;
  • Para ve para hükmündeki kıymetli kâğıtları,
  • Hisse senedi ve tahvilleri,
  • Altın ve mücevheratı,
  • Her türlü kara, deniz ve hava taşıt araçları, traktör, biçer-döver, harman makinası ve diğer ziraat makinaları, inşaat ve iş makinaları, hayvanlar, koleksiyon ve ev eşyaları ile diğer taşınır malları,
  • Hakları,
  • Alacakları,
  • Borçları,
  • Gelirleri,

(b) bendinde belirtilen mal, hak, alacak, borç ve gelirlerin ayrı ayrı toplam değerleri tek kalem halinde gösterilmelidir.  Mallar, mal bildirimi tarihindeki değerleri esas alınmak suretiyle beyan olunur.

Buna göre, Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 2. Maddesinde sayılan “Mal Bildiriminde Bulunması Gerekenler” kendilerine, eşlerine ve velayet altındaki çocuklarına ait bulunan veya edindikleri bütün taşınmazları [1] değerleri ne olursa olsun bildirmek zorundadır. Yine, aynı Kanunun 5’inci maddesinde menkul mal edinenler, edindikleri malların değeri, görevliye yapılan aylık net ödemenin, ödeme yapılmayan görevlilerin ise 1’inci derece devlet memurlarına yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla tutarındaki her biri için ayrı olmak üzere, para, hisse senetleri ve tahviller ile altın, mücevher ve diğer taşınır malları, hakları, alacakları ve gelirleriyle bunların kaynakları, borçları ve sebeplerini bildirmek zorundadır.

Yani, edinilen menkul malların değeri memura yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla ise ilgili memur (Kanunun 2. Maddesinde Sayılan Kişiler) bunların her biri için ayrı ayrı mal bildirimi vermek zorundadır.

1.2.Mal Bildiriminin Verilme Dönemleri

1.2.1.İlk Memuriyete Başlamadan Önce

Mal bildirimin verilme zamanı, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 6’ncı maddesi ile Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 9’uncu maddesinde düzenlenmiştir. Mezkûr Kanunun 6’ncı maddesinde kimlerin hangi sürede mal bildirimi vereceği tadadı olarak sayılmakla birlikte, biz sadece geniş anlamda memur kavramı açısından olayı incelemekle yetineceğiz. Memurlar, mezkûr Kanunun 6’ncı maddesinin 1. Fıkrasının (a) bendine göre ilk göreve atanmada, göreve giriş için gerekli belgelerle birlikte, yani atanmadan önce mal bildirimi vermekle yükümlüdür. Bu şekilde yeni memuriyete atananlar mal bildirimini vermezlerse atamaları yapılmayacaktır.

1.2.2.Mal Varlığında Önemli Bir Değişiklik Olduğunda

3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 6’ncı maddesinin 1. Fıkrasının (d) bendinde, memurlar mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda da söz konusu olayın gerçekleşme tarihinden itibaren 1 ay içinde mal bildirimini vermek zorundadırlar.

1.2.3.Görevin Sona Ermesinde

3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 6’ncı maddesinin 1. Fıkrasının (f) bendinde, memurlar görevlerinin sona ermesinde halinde izleyen 1 ay içinde mal bildirimi vermek zorundadırlar. Emeklilik, istifa, el çektirilmesi ve vazifelerine son verilmesi gibi haller (657 sayılı Kanunun 98. Maddesindeki Haller), görevin sona ermesini gerektiren hallerdir. Öte yandan, nakil veya ünvan değişikliği gibi haller, görevin sona ermesini gerektirecek haller değildir. Dolayısıyla, nakil ve unvan değişikliklerinde mal bildirimi verilmeyecektir.

1.3.Mal Bildiriminin Verilmesi Gereken Merciler

Mal bildirimin verilmesi gereken yerler, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 8’inci maddesi ile Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 6‘ncı maddesinde düzenlenmiştir. Mezkûr Kanunun 8’inci maddesinde bildirimlerin verileceği merciler şu şekilde sayılmıştır:

• Türkiye Büyük Millet Meclisi (…) (1) Üyeleri için Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar için Cumhurbaşkanlığı, (1)
• Kamu kurum ve kuruluşlarında görevli personel için özlük işleriyle ilgili sicil ve belge raporlarının bulunduğu makam veya merci,
• Kurum, teşebbüs, teşekkül ve kuruluşların Genel Müdürleri, yönetim ve denetim kurulu için ilgili Bakanlık,
• Yüksek mahkemelerin daire başkan ve üyeleri için mahkemenin başkanı,
• Noterler için Adalet Bakanlığı,
• Diğer kurum ve kuruluşların memur ve hizmetlileri için atamaya yetkili makam veya merci,
• Türk Hava Kurumu ile Türkiye Kızılay Derneğinde görev alanlar için kurum ve dernek genel başkanlığı,
• Görevlerinden ayrılanlar için bu görevlerinde iken bildirimlerinin vermeleri gereken makam veya merci,
• Siyasi parti genel başkanları için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı,
• Kooperatifler ve birliklerin başkanları, yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürleri için kooperatiflerin ve birliklerin denetimlerinin yapıldığı kuruluşlar,
• Yeminli mali müşavirler için Maliye ve Gümrük Bakanlığı,
• Türk Hava Kurumunun, Türkiye Kızılay Derneğinin ve Kamu yararına sayılan derneklerin genel yönetim ve merkez denetleme kurulu üyeleri için İçişleri Bakanlığı, bunların şube başkanları için bulundukları İl Valilikleri,
• İl Genel Meclisi Üyeleri için Valiler, Belediye Meclis Üyeleri için Belediye Başkanları, Belediye Başkanları için İçişleri Bakanlığı,
• Mal bildirimi verecek son merciler için, kendi kuruluşlarının özlük işleri ile ilgili makam veya merci,
• Gazete sahibi gerçek kişiler ile gazete sahibi şirketlerin yönetim ve denetim kurulu üyeleri, sorumlu müdürleri, başyazarları ve fıkra yazarları bulundukları yer en büyük mülki amirliği,
•  Vakıfların idare organlarında görev alanlar için Vakıflar Genel Müdürlüğü,

Görevleri sebebiyle birden fazla mal bildiriminde bulunması gerekenler asli görevlerinden dolayı bir tek mal bildiriminde bulunurlar.

1.4.Mal Bildiriminin Yenilenmesi Durumu

Mal bildiriminin yenilenmesi, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 7’nci maddesi ile Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 11‘inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, Kanun kapsamındaki görevlerine devam edenler, sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç şubat ayı sonuna kadar bildirimlerini yenilemeleri gerekir. Yeni bildirimler yetkili merci tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılırlar. Burada, ilgili birimler verilen bildirimleri öncekilerle karşılaştırarak eksik buldukları durumlar için ilgili memurdan izahat isteyebilirler.

1.5.Mal Bildiriminin Özlük Personelince Öncekilerle Karşılaştırılması Durumu

1.5.1.Mal Bildiriminin Yenilenmesinde Önceki Mal Bildirimleriyle Karşılaştırılması

3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 7’nci maddesinde, sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç şubat ayı sonuna kadar bildirimlerini yenilenmesi ve yenilenen mal bildirimlerinin öncekilerle karşılaştırmasını bir zorunluluk olarak görmektedir. Yani, bahse konu mal bildirimleri, yetkili merci tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılacaktır.

1.5.2.Ek Mal Bildirimlerinin Önceki Mal Bildirimleriyle Karşılaştırılması

Günümüzde bu alanda en çok karşılaşılan soru memurların verdiği “ek mal bildirimlerin” ilgili özlük personelleri tarafından açılıp, önceki mal bildirimleriyle karşılaştırılıp karıştırılamayacağı hususudur. Bu durum, Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 18‘inci maddesinde düzenlenmiştir. İlgili yönetmeliğin 18. Maddesinde, memurlar tarafından verilen yeni ve ek bildirimler,  Yönetmeliğin 6’ncı maddesinde belirtilen yetkili merciler tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılacağı hüküm altına alınmıştır.

Dolayısıyla, yine yönetmeliğin mezkûr maddesine göre, 6’ncı maddenin (b) ve (c) bentlerinde belirtilen mercilerde toplanan mal bildirimlerinde yer alan bilgiler, Başbakanlıkça (Mülga) belirlenecek esaslar çerçevesinde, kamu kurumları bilgisayarlarında mevcut bilgilerle bilgisayar ortamında ve gizliliği sağlanacak şekilde karşılaştırılacaktır.

Yapılan karşılaştırma sonucunda, gerçeğe aykırı bildirimde bulundukları veya haksız mal edindikleri, kaçırdıkları veya gizledikleri anlaşılanlar hakkında yetkili mercilerce Cumhuriyet başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulacaktır.

1.6.Ek Mal Bildirimi

1.6.1.Ek Mal Bildirimi Verilmesi

Ek mal bildirimi verilmesi hususu, Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 10’uncu maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, Yönetmeliğin 3’üncü maddesinde sayılan görevlerde bulunanlar, eşleri velayeti altındaki çocukları ve kendilerinin şahsi mal varlıklarında önemli bir değişiklik olduğunda, değişikliği izleyen bir ay içinde yeni edindikleri mal, hak, gelir, alacak ve borçlara münhasır olmak üzere ek mal bildirimi vermek zorundadırlar.

1.6.2.Ek Mal Bildirimi Verilmesinde Önemli Değişiklik Nedir

Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 8’inci maddesinde gösterilen mahiyet ve miktardaki malın iktisabı ile hak, alacak veya gelir sağlanması veya borçlanılması, mal varlığında önemli değişiklik olarak sayılacaktır.

1.7.Birden Fazla Mal Bildirimi Verilmesi Durumu

Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 5’inci maddesine göre, Kamu görevlilerinden asli görevleri uhdelerinde kalmak kaydıyla ikinci bir görevi yürütenler (yönetim kurulu veya danışma kurulu üyeliği gibi) ya da vekâleten tedvir edenler, sadece asli görevlerinden dolayı tek mal bildiriminde bulunacaktır.

Kamu görevlisi olmayıp da 3628 sayılı Kanuna göre birden fazla mal bildiriminde bulunması gerekenler, bu mercilerden yalnız birine mal bildiriminde bulunurlar. Ancak, mal bildiriminde bulunulan mercii, diğer kuruma da bilgi vermekle yükümlüdür.

1.8.Eşlerin Mal Bildirimi

Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 5’inci maddesine göre, her ikisi de yönetmeliğin 3. maddesi kapsamında bulunan eşlerin her biri, ayrı ayrı mal bildiriminde bulunmak zorundadır. Bu takdirde, eşlerden her biri, eşi ile velayeti altındaki çocuklarının da mallarını bildirirler. Yani burada eşlerin her ikisi de memur ise bunların birinin Kanun kapsamında edindiği malları her ikisi de ayrı ayrı bildirmek zorundadır.

Örneğin, memur eşler A ve Z olmak üzere;  Z, Kanunun 5’inci maddesi kapsamında bir otomobil alsın. Z’nin aldığı arabayla ilgili olarak hem Z hem de A otomobilin alındığı tarihten itibaren 1 ay içinde kendi kurumlarına ek mal bildirimi vermek zorundadır. Eşler ayrıca bu otomobilin nasıl alındığını da açıklamak zorundadır.

2.MAL BİLDİRİMLERİN GİZLİLİĞİ

Mal bildiriminin gizliliği, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 9’uncu maddesi ile Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 15‘inci maddesinde düzenlenmiştir.

Buna göre, Kanunun 9’uncu maddesine göre mal bildirimleri, özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bildirimde bulunanın özel dosyasında saklanacaktır. Bildirimlerin içeriği hakkında, mezkûr Kanunun 20’nci madde hükmü dışında hiçbir şekilde açıklama yapılamaz ve bilgi verilemez. Ayrıca, mal bildirimlerindeki bilgiler ve kayıtlar esas alınarak, içeriği hakkında yayında bulunulamayacaktır. Ancak, Kamu Görevlileri Etik Kurulu mal bildirimlerini gerektiğinde inceleme yetkisine sahiptir.

3.SÜRESİNDE MAL BİLDİRİMİNDE BULUNMAMA DURUMU

Mal bildiriminin gizliliği, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 10’uncu maddesi ile Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 17‘nci maddesinde düzenlenmiştir.

Mezkûr Kanunun 10’uncu maddesinde, 6’ncı maddede belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayanlara üç aya kadar hapis cezası verilir.  Soruşturma ile ilgili olarak verilen süre zarfında mal bildiriminde bulunmayana da üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.

Yine, ilgili yönetmeliğin 17’nci maddesinde, Yönetmelikte belirtilen süreler içinde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verileceği mercilerce yazılı olarak ihtarda bulunulur. Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ olunur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren bir ay içinde bildirimde bulunmayanlar hakkında gerekli işlem yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır.

Müfettiş ve muhakkikler de, soruşturma ile ilgili olarak verdikleri süre zarfında mal bildiriminde bulunmayanlar hakkında yetkili Cumhuriyet başsavcısına suç duyurusunda bulunacaktır.

3.1.Mal Bildiriminin Süresinde Yapılmaması Durumunda Yapılan İşlemlerle Alakalı Olarak Mevcut Uygulama

Mevcut uygulamada ilgili kurumlar, mal bildiriminin verilmesiyle alakalı olarak ilgili memura herhangi bir bildirimde bulunmadan ve gerekli olan süreyi vermeden (30 gün) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125-d maddesinde belirtilen “Belirlenen Durum ve Sürelerde Mal Bildiriminde Bulunmamak” fiilinden disiplin soruşturması açmaktadırlar. Bu fiil, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125-d maddesinde belirtilen kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının gerektirir ve bu fiil nedeniyle memurlar hakkında “disiplin soruşturma raporu” ayrıca düzenlenir.

Belirlenen sürede ve durumlarda mal bildiriminde bulunmaması fiili, 3628 sayılı Kapsamında Cumhuriyet Savcılıklarının doğrudan doğruya soruşturma yapabildiği bir suç olduğu için (4483 kapsamında ön izin gerekmez) ilgili birimler, 3628 sayılı Kanunun 18’inci maddesi ile Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 17‘nci maddesine göre Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunmak zorundadırlar. İşin bu kısmın da adli mahkemelerde ceza kovuşturması şeklinde yürüyecektir.

Yani burada memurlar, belirlenen sürede ve durumlarda mal bildiriminde bulunmaması nedeniyle hem disiplin soruşturması hem de ceza soruşturması ve kovuşturması geçirecektir.

3.2.Mal Bildiriminin Süresinde Yapılmaması Durumunda Yapılan İşlemlerle Alakalı Olarak Yapılması Gereken Uygulama

3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 10’uncu maddesinde, aynı Kanunun 6’ncı maddesinde belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulması gerekmektedir. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayanlara üç aya kadar hapis cezası verilecektir. Soruşturma ile ilgili olarak verilen süre zarfında mal bildiriminde bulunmayana üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilecektir.

Ancak, burada en önemli nokta, mal bildirimini vermeyen memur ve diğer kamu görevlisine disiplin soruşturması açmadan ve Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunmadan önce mutlaka 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 10’uncu maddesinde belirtilen 30 günlük ek süre verilmek zorundadır. Bu durum tüketilmesi gereken zorunlu bir idari yoldur.

Yine, ilgili yönetmeliğin 17’nci maddesinde de, Yönetmelikte belirtilen süreler içinde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verileceği mercilerce yazılı olarak ihtarda bulunulacaktır. Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ olunacaktır. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren bir ay içinde bildirimde bulunmayanlar hakkında gerekli işlem yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacak ve ayrıca disiplin soruşturması da bu aşamada başlatılabilecektir.

Yukarıda görüleceği üzere, bu ek süreyi mezkûr Kanun 30 gün, ilgili Yönetmelik ise 1 ay olarak belirlemiştir.

Yukarıda belirtilen ek sürede ve durumlarda mal bildiriminde bulunmaması fiili, 3628 sayılı Kapsamında Cumhuriyet Savcılıklarının doğrudan doğruya soruşturma yapabildiği bir suç olduğu için (4483 kapsamında ön izin gerekmez) ilgili birimler, 3628 sayılı Kanunun 18’inci maddesi ile Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 17‘nci maddesine göre Cumhuriyet Başsavcısına suç duyurusunda bulunmak zorundadırlar.

3.3.Mal Bildirimi Verilmemesi Fiilinin Ayrı Bir Kanunda Düzenlenmesi

Mal Bildirimiyle alakalı olarak bütün ayrıntıları içerisinde barındıran 3628 sayılı Kanunun amacı, rüşvet ve yolsuzlukla mücadele ve bu mücadele adına memurlar ve diğer kamu görevlilerin mallarındaki artış ve azalışları veya değişmeleri izlemektir. Dolayısıyla, Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, sadece şekilsel anlamda mal bildirimi verilmesini ve verilme süresini düzenleyen bir Kanun değildir. O yüzden mal bildirimi verilmesi gereken durumlar, memurlar ve kamu görevlileri tarafından çok sıkı bir şekilde takip edilmelidir. Uygulamada memurlar veya diğer kamu görevlileri, mal bildirimlerini zamanında vermeyi genelde unutmaktadırlar. Dolayısıyla, sırf unutma yüzünden memurlar ve diğer kamu görevlileri, gereksiz ve sonuçları çok ağır olan yıpratıcı süreç ve sonuçlarla karşılaşabilecektir.

Esasında rüşvet ve yolsuzluktan kaynaklanmayan veya kaynaklandığına dair şüphe bulunmayan normal durumlarda, mal bildiriminin verilmesi ve verilme süresi ayrı bir Kanunla düzenlenebilirdi. Örneğin, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi memurlar açısından 657 sayılı Kanunla düzenlenebilirdi. Bu durumda, rüşvet ve yolsuzluktan kaynaklanan veya kaynaklanma ihtimali olan durumlarda mal bildirimini belirlenen süre ve şartlarda vermemekle, normal şartlarda mal bildirimini vermeyen veya bu manada herhangi bir sebepten ötürü vermemek ayrı bir fiil olarak tanımlanabilecek ve her iki durum, gerek disiplin soruşturması gerekse de ceza soruşturması ve kovuşturması açısından farklı usul ve esaslara göre yürütülebilecektir.

Dolayısıyla, rüşvet ve yolsuzluktan kaynaklanan veya kaynaklanma ihtimali olan mal bildiriminin verilmemesi ile normal şartlarda mal bildiriminin verilmemesi birbirinden ayrılırsa, normal şartlarda mal bildirimi vermeyen memur ve diğer kamu görevlileri, 3628 sayılı Kanunun getirdiği ağır şartlarla uğraşmak zorunda kalmayacaktır. Yukarıda anlattığımız bu ikili ayrımda mevcut uygulamada takdir yetkisi soruşturmacılar ile mahkemelere bırakılmaktadır. Oysa bu iki farklı durum ya yasama organınca veya ya da yürütme erkince ayrı ayrı düzenlenmeli ve soruşturma (disiplin ve ceza) ve kovuşturma usulü ayrı ayrı usul ve esaslara tabi tutulmalıdır.

3.4.Mal Bildiriyle İlgili Mahkeme Kararları

Yukarıda anlatılan disiplin soruşturmasından kaynaklanan disiplin suçlarıyla alakalı olarak Danıştay, 3628 Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 10’uncu maddesinde belirtilen 30 günlük süre verilmeden verilen disiplin cezalarını iptal etmektedir.

Öte yandan, yine bazı Danıştay karalarına göre, 3628 sayılı Kanunun amacı rüşvet ve yolsuzlukla mücadele olduğu için memurun elde ettiği gelirin ve giderin kaynağı belli ise ve/veya ispat edilirse, 3628 Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 10’uncu maddesinde belirtilen 30 günlük süre verilse bile, eğer memur yine de mal bildiriminde bulunmazsa disiplin cezası verilemeyeceği yönündedir.

Öte yandan, ceza soruşturması açısından 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 6’ncı maddesinin (d) bendinde belirtilen 1 aylık sürede mal bildirimini vermeyen memurlar adına, mezkûr Kanunun 10’uncu maddesinde belirtilen 30 günlük süreyi vermeden 3628 sayılı Kanunun 18’inci maddesi ile Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmeliğin 17‘nci maddesine göre Cumhuriyet Başsavcısına suç duyurusunda bulunulduğu durumlarda, Cumhuriyet Başsavcılıklarınca genelde kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmektedir.

SONUÇ

3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu’nun 10’uncu maddesinde, 6’ncı maddede belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulması gerekmektedir.

Söz konusu Kanunun 6’ncı maddesindeki sürede mal bildiriminde bulunmayan kişilere, mezkûr Kanunun 10’uncu maddesinde belirtilen süre verilmeden savcılıklara suç duyurusunda bulunmamak gerekmektedir.

Bunun nedeni bu kadar basit meseleden dolayı, ilgili kurumlar eğer savcılığa suç duyurusunda bulunurlarsa, savcılık iddianame düzenlerse ve ilgili kişi mahkemeden beraat alsa bile ve/veya savcılık kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verse bile, ilgili memur bu tarih itibariyle mevcut uygulama gereği, herhangi bir güvenlik soruşturmasından geçemeyecektir.

Mal Bildirimiyle alakalı olarak bütün ayrıntıları içerisinde barındıran 3628 sayılı Kanunun amacı, rüşvet ve yolsuzlukla mücadele ve bu mücadele adına memurlar ve diğer kamu görevlilerin mallarındaki artış ve azalışları veya değişmeleri izlemektir. Dolayısıyla, Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, sadece şekilsel anlamda mal bildirimi verilmesini ve verilme süresini düzenleyen bir Kanun değildir.

Esasında rüşvet ve yolsuzluktan kaynaklanmayan veya kaynaklandığına dair şüphe bulunmayan normal durumlarda, mal bildiriminin verilmesi ve verilme süresi ayrı bir Kanunla düzenlenebilirdi.

Bu durumda, rüşvet ve yolsuzluktan kaynaklanan veya kaynaklanma ihtimali olan durumlarda mal bildirimini belirlenen süre ve şartlarda vermemekle, normal şartlarda mal bildirimini vermeyen veya bu manada herhangi bir sebepten ötürü mal bildirimini vermemek ayrı bir fiil olarak tanımlanabilecek ve her iki durum gerek disiplin soruşturması gerekse de ceza soruşturması ve kovuşturması açısından farklı usul ve esaslara göre yürütülebilecektir.

Dolayısıyla, rüşvet ve yolsuzluktan kaynaklanan veya kaynaklanma ihtimali olan mal bildiriminin verilmemesi ile normal şartlarda mal bildiriminin verilmemesi birbirinden ayrılırsa, normal şartlarda mal bildirimi vermeyen memur ve diğer kamu görevlileri, 3628 sayılı Kanunun getirdiği ağır şartlarla uğraşmak zorunda kalmayacaktır.

Yukarıda anlattığımız bu ikili ayrımda mevcut uygulamada takdir yetkisi, soruşturmacılar ile mahkemelere bırakılmaktadır. Oysa bu iki farklı durum ya yasama organınca veya ya da yürütme erkince ayrı ayrı düzenlenmeli ve soruşturma (disiplin ve ceza) ve kovuşturma usulü ayrı ayrı usul ve esaslara tabi tutulmalıdır.

 

[1] Türk Medeni Kanunu’nun 704’üncü maddesine göre Taşınmaz mülkiyetinin konusu şunlardır:

• Arazi,
• Tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar,
• Kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler.