Zimmet suçu ve cezası (TCK 247. Madde)
Zimmet suçu basit zimmet, nitelikli zimmet ve kullanma zimmeti olarak üç gruba ayrılmaktadır.
Basit zimmet suçu
“(1)Görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan on iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Örneğin, İzmir’de Vergi Dairesi veznesinde çalışan Kemal, o gün tahsil ettiği paralardan 10.000-TL’lik kısmıyla borsadan hisse alıp, birkaç gün trade yapıp parayı iade etmeyi düşünmüştür. Ancak, daha sonraki günlerde nasıl olsa kimse bunu tespit edemez, bu arada bol bol trade yapıp şöyle biraz para kazanalım demiştir. Bu şekilde trade yapıp para kazınma süreci devam ederken 10 gün sonra Vergi Dairesi Müdürü ile Muhasebe bölümünün şefi akşam kasayı saymış ve kasada 10.000-TL’nin eksik olduğunu tutanakla birlikte tespit etmişlerdir.
Bunun üzerine müfettiş talep edilmiş ve memur Kemal Müfettişe 10.000-TL ilgili olarak aşağıdaki gibi ifade vermiştir:
“Sayın müfettiş, her şeyden önce ben vatanını ve milletini seven bir vatandaşım. Ancak, borsada çok yüksek kazanç olduğunu duydum. Tamda bu arada spek kâğıtlarla nasıl yüksek kazanç kazanırım diye düşünürken aklıma vezne geldi. Bende veznedeki paradan 10.000-TL aldım, ancak ben bu parayı iade edecektim. Fakat o esnada terste kaldım. Esasında zararı telafi edip hemen parayı iade edecektim. Bu işlemi yaparken herhangi bir kastım yoktu; dediğim gibi ben vatanı ve milletini seven birisiyim”
Memur Kemal, 10.000-TL’yi zimmetine geçirdiği için basit zimmet suçuyla yargılanacaktır.
Nitelikli zimmet suçu
“(2) Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.”
Örneğin, İzmir’de Vergi Dairesi veznesinde çalışan Kemal, o gün tahsil ettiği paralardan 10.000-TL’lik kısmıyla borsadan hisse alıp, birkaç gün trade yapıp parayı iade etmeyi düşünmüş ve teslimat müzekkeresini de aldığı 10.000-TL anlaşılmasın diye tahrifat yaparak düzenlemiş ve müzekkereyi de banka memuru ile müdürün dikkatsizliği sonucu ikisine de imzalatmıştır. Fakat bankaya yatırılan tutar 10.000-TL eksiktir. Ancak, ertesi gün muhasebe memuru bankaya yatırılan tutarı muhasebeleştirirken bankadan gelen ekstreler ile sistemden alınan çıktılar arasında 10.000-TL’lik fark olduğunu görmüştür. Bunun üzerine tutanak tutulmuştur. Daha sonra müfettiş talip edilmiş ve Kemal Müfettişe 10.000-TL ilgili olarak aşağıdaki gibi ifade vermiştir:
“Sayın müfettiş, her şeyden önce ben işini düzgün yapan namuslu bir vatandaşım. Ancak, borsada çok yüksek kazanç olduğunu duydum ve şeytan beri dürttü o arada. Tamda bu arada bilişim endeksi yukarıya doğru patlamış gidiyordu. Nereden para bulurum diye düşünürken aklıma vezne geldi. Bende veznedeki paradan 10.000-TL aldım, o an için anlaşılmasın diye de teslimat müzekkeresini de biraz karalayarak düzenleyip, laf arasında müdür ve banka memuruna imzalattım. Fakat ne var ki bilişim endeksi zaten şişmişti. Ben bunu sonradan öğrendim. Esasında zararı telafi edip hemen parayı iade etmeyi düşünmüyor değildim. Ama ha bugün ha yarın derken, bir türlü zararı telafi edip borsadan çıkamadım. Bu işlemi yaparken herhangi bir kastım yoktu; dediğim gibi ben vatanı ve milletini seven ve birisiyim”
Memur Kemal 10.000-TL’yi zimmetine geçirip hileli davranışlarla zimmet suçunu işlediği için nitelikli zimmet suçundan ve ayrıca TCK’nın 211. Maddesi gereği de resmi belgede sahtecilik suçundan cezalandırılacaktır.
Kullanma zimmeti
“(3) Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir. Kullanma zimmetinin oluşabilmesi için soruşturma açılmadan ve ihbar yapılmadan önce iade edilmelidir.”
Örneğin, Mal Müdürlüğü veznesinde çalışan Berkcan, o gün tahsil ettiği paralardan bir bölümüyle öğlen Borsa’dan hisse alıp, aynı günün akşamı karanlık odaya girmeden aldığı hisseleri satmış ve kasadan aldığı parayı soruşturma açılmadan veya herhangi bir ihbar yapılmadan tekrar vezneye iade etmiştir. Bu durumda kullanma zimmeti suçu oluşmuştur.
Örneğin, İzmir’de Vergi Dairesi veznesinde çalışan Sertcan, o gün tahsil ettiği paralardan 5.000-TL’lik kısmıyla sabah borsadan hisse alıp, birkaç gün trade yapıp parayı iade etmeyi düşünmüştür. Sertcan parayı aldıktan sonra kasa sayımı için müfettiş gelmiş ve ertesi gün sayım yapmak için vezne odasının kapısını mühürlemiştir. Sertcan daireye müfettiş geldiğini arkadaşlarından öğrenmiş ve gece yarısı vergi dairesine gelerek mührü kırmış ve içeri girerek daha önce aldığı 5.000-TL’yi vezneye iade etmiştir. Ancak, gelen müfettiş Sertcan’ı soruşturmak için değil normal bir teftiş için gelmiştir. Bu durumda TCK’nın 211. Maddesi gereği hem kullanma zimmeti hem de mühür bozma suçu oluşacaktır.
Zimmet suçu nasıl soruşturulur
Zimmet suçunun işlendiği durumlarda, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanunu’nun 17’nci maddesine göre, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkındaki Kanuna göre soruşturma izni gerekmeyecek ve zimmet suçunu işleyenler hakkında Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanunu’nun 18 ve 19. maddelerine göre Cumhuriyet Başsavcılıklarınca re’sen soruşturma yürütülecektir.
Zimmet soruşturmaları nasıl yapılır
Zimmet suçunu işleyenler hakkında 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzlukla Mücadele Kanunu’nun 17’nci maddesi kapsamında ceza soruşturması, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre de disiplin soruşturmaları yapılır.
Zimmet suçunu işleyenler hakkında hangi raporlar yazılır
Zimmet suçunu işleyenler hakkında, Soruşturma Raporu ile Disiplin Soruşturma Raporu düzenlenir.
Zimmet suçunda cezaları kim verir
Zimmet suçunun cezasını TCK ve 3628 sayılı Kanun kapsamında Cumhuriyet savcılığı iddianame düzenler ve mahkemelerde cezayı verir. Devlet memurluğundan çıkarılma cezasını ise memurun bağlı olduğu Yüksek Disiplin Kurulu verir.
Zimmet suçunu işleyenler hakkında hangi disiplin cezası verilir
Zimmet suçunu işleyenler hakkında, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125/E-g bendindeki “Memurluk Sıfatı İle Bağdaşmayacak Nitelik ve Derecede Yüz Kızartıcı ve Utanç Verici Hareketlerde Bulunmak” fiilinden, bir daha atanmamak üzere memuriyetten çıkarılma cezası verilir.
Zimmet suçunda etkin pişmanlık durumları (TCK 248. Madde)
“(1) Soruşturma başlamadan önce, zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisi indirilir.
(2) Kovuşturma başlamadan önce, gönüllü olarak, zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi halinde, verilecek cezanın yarısı indirilir. Etkin pişmanlığın hükümden önce gerçekleşmesi halinde, verilecek cezanın üçte biri indirilir.”
Türk Ceza Kanununa göre, müddeiumuminin (savcı) hazırladığı iddianame kabul edilinceye kadar olan süreye soruşturma aşaması, soruşturma aşamasından hüküm verilen aşamaya kadar olan süreye kovuşturma aşaması denir.
Zimmet suçunda daha az cezayı gerektiren hal (TCK 249. Madde)
“Zimmet suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilir”
Eğer zimmete geçirilen şeyin değeri az ise bu madde hükmünün mutlaka uygulanması gereklidir. Mahkeme kararları bu yöndedir. İrtikap suçu ile ilgili ayrıntılı bilgiye buradan, rüşvet suçu ile ilgili bilgiye buradan ulaşılabilir.
Kaynak: 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
